Crisisbestendigheid in de praktijk: waarom een noodplan belangrijk is
Van een langdurige stroomstoring tot een grootschalige epidemie of zelfs dreiging van oorlog: patiënten rekenen op continuïteit van zorg, juist ook wanneer de samenleving onder druk staat. Dit artikel helpt u als huisarts inzicht te krijgen in de richtlijnen en praktische stappen die nodig zijn om een noodplan op te stellen. We baseren ons daarbij op recente publicaties van onder andere de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en reflecties uit de praktijk.
Waarom een noodplan essentieel is
Volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) is elke zorgaanbieder verplicht om risico’s voor de continuïteit van zorg in kaart te brengen en passende maatregelen te treffen. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) verwacht ook dat huisartsenpraktijken beschikken over een actueel en toetsbaar nood- of continuïteitsplan.
Uit onderzoek en ervaringen tijdens de COVID-19-pandemie blijkt dat veel praktijken in noodsituaties op improvisatie zijn aangewezen. Dit is zorgwekkend, zeker nu de kans op stroomuitval en geopolitieke dreigingen toenemen. In een recent artikel in Medisch Contact, stelt Frank van Wijck terecht de vraag: “Zijn we klaar voor een oorlog?” – een oproep aan de zorgsector om realistisch en proactief na te denken over crisisvoorbereiding (Van Wijck, 2024).
Het Integraal Crisisplan Huisartsenzorg
De LHV heeft in samenwerking met andere organisaties het Integraal Crisisplan Huisartsenzorg (ICH) ontwikkeld. Dit plan biedt huisartsenpraktijken en zorggroepen een praktische leidraad voor voorbereiding, coördinatie en communicatie bij uiteenlopende crisisscenario’s (LHV, 2024).
Het ICH bevat onder meer; scenario’s voor rampen, ICT-uitval, uitval van personeel, infectie-uitbraken of dreiging van geweld, heldere taakverdeling binnen de praktijk, informatievoorziening richting patiënten en ketenpartners en adviezen over samenwerking met HAGRO, huisartsenpost, GGD en GHOR.
Het ICH vindt u hier: https://www.lhv.nl/product/integraal-crisisplan-huisartsenzorg/
Rampenvoorraad samenstellen
Een goed gevulde rampenvoorraad stelt een huisartsenpraktijk in staat om minimaal 72 uur zelfstandig zorg te verlenen bij calamiteiten zoals stroomuitval, leveringsproblemen of ICT-storingen. Tot deze voorraad behoren essentiële medische disposables zoals handschoenen, mondmaskers, injectienaalden, spuiten, verbandmiddelen, urinepotjes en alcoholpads. Ook spoedmaterialen zoals een adrenalinepen, glucosemeter met strips, AED, EHBO-set en eventueel zuurstofvoorziening zijn cruciaal. Voor point-of-care diagnostiek kunnen urine- en CRP-testsets worden opgenomen. Daarnaast is het belangrijk om voldoende kantoorbenodigdheden zoals receptformulieren, papier en een papieren patiënten agenda paraat te hebben.
Naast medische middelen bevat de rampenvoorraad ook operationele en hygiënische producten zoals handalcohol, desinfectiemiddelen, afvalzakken, zaklampen, batterijen en toiletpapier. Indien van toepassing kunnen gekoelde middelen zoals vaccins met koelelementen worden opgeslagen in een koelkast op noodstroom. De voorraad moet overzichtelijk, droog en bereikbaar worden bewaard, en ten minste elk kwartaal gecontroleerd en aangevuld worden. Zo blijft de continuïteit van zorg ook onder onvoorziene omstandigheden gewaarborgd.
Praktische richtlijnen voor uw eigen noodplan
U hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Door gebruik te maken van bestaande formats en onderstaande aandachtspunten bent u goed op weg:
1. Voer een risico-inventarisatie uit: denk aan brand, pandemie, cyberaanval, personeelsuitval, of maatschappelijke onrust. Wat kan uw praktijk verstoren
2. Maak concrete noodscenario’s: ontwikkel actieplannen bij uitval van HIS, stroom, internet of personeel. Beschrijf wie wat doet.
3. Zorg voor goede communicatie: maak afspraken over hoe u patiënten, collega’s en ketenpartners bereikt bij een crisis. Denk aan alternatieve contactmogelijkheden (zoals mobiele telefoons, portofoons of fysieke informatieborden).
4. Leg samenwerkingen vast: bespreek met collega-praktijken wie zorg overneemt bij uitval. Ook de huisartsenpost en zorggroepen moeten hierin worden betrokken.
5. Toegang tot medische gegevens: regel veilige toegang tot patiëntendossiers, ook bij ICT-uitval. Overweeg een offline back-up van het HIS indien mogelijk (Medicom, MicroHIS X, TetraHIS).
Een bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid
De huisartsenzorg speelt een sleutelrol in de eerste lijn, ook tijdens rampen of maatschappelijke crisissen. Dat vraagt om leiderschap en voorbereiding. De LHV, uw regionale huisartsenorganisatie en ROS (Regionale Ondersteunings-structuur) kunnen u ondersteunen bij het opstellen en oefenen van een noodplan.
Bronnen:
LHV. Integraal Crisisplan Huisartsenzorg. 2024:
https://www.lhv.nl/product/integraal-crisisplan-huisartsenzorg/
Van Wijck, F. Klaar voor een oorlog. Medisch Contact, 2024:
https://www.medischcontact.nl/opinie/hoofdredactioneel/hoofdredactioneel/klaar-voor-een-oorlog
Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Vereisten continuïteit zorg – Wkkgz, 2023.
https://www.lhv.nl/product/integraal-crisisplan-huisartsenzorg/
